باغ بهشت بريتانيا از سلسله مقالات معرفیشاهکارهای معماری جهان مهندس محمد رضا دهقانی

باغ بهشت از مهمترين پروژه هاي ساختماني هزاره و همچنين يكي از بزرگترين گلخانه هاي جهان است كه مكاني براي نمايش وابستگي انسانها به گياهان و گوناگوني بسيار زياد آنها مي باشد.

* * *
معمار: نيكولاس گريمشاو (Nicholas Grimshaw)
مكان: سنت آستل (St. Austell) ، كورن وال (Cornwall) ، انگلستان
تاريخ آغاز ساخت پروژه: ژانويه سال 1996 ميلادي
تكميل فاز نخست: عيد پاك سال 2000
پايان كليه مراحل ساختمانسازي: عيد پاك سال 2001
سبك: تكنولوژي برتر (High Tech)
مساحت: 23 هزار متر مربع
* * *

باغ بهشت كه در ماه مارچ سال 2001 گشايش يافت، به گونه اي برنامه ريزي شده بود تا به يكي از مهمترين جاذبه هاي جهانگردي مبدل شود. در واقع، حتا پيش از گشايش رسمي، پروژه مورد بازديد كثيري از مردم علاقمند سراسر جهان واقع گرديد.

سرچشمه باغ بهشت :
پروژه بهشت زاييده تفكر تيم اسميت بود كه هم اكنون مدير اجرايي باغ بهشت است. در سال 1995 وي با كمك معماري محلي بنام جاناتان بال اقدام به برآورد هزينه پروژه كردند كه حاصل، بودجه اي معادل 86 ميليون پوند براي احداث چنين باغي بود.
ايده پروژه بهشت، ساده بود: خلق مكاني توريستي در سطح كلاس جهاني كه بازگوكننده داستانهايي انساني از وابستگي انسانها به گياهان باشد، به ويژه مي بايست اين مكان به گونه اي تدارك ديده مي شد تا علاوه بر اينكه بصورت نمايشي جذاب جلوه گر شود، به اندازه كافي بلند و مرتفع باشد تا درختان سر به فلك كشيده جنگلهاي پر باران در آن جاي گيرند، همچنين به ميزان لازم وسيع و عريض باشد تا بتوان پوشش گياهي مديترانه اي را بصورت پرتگاههايي مصنوعي در آن قرار داد؛ به راستي كه باغ بهشت برازنده لقب هشتمين عجايب جهان است.

سايت :
يك گودال عميق رسي خارج از سنت آستل براي اجراي پروژه، ايده آل بود، چراكه هم مجموعه را در مقابل باد محافظت مي كرد و هم در بخش جنوبي آن صخره اي سنگي وجود داشت كه براي دريافت نور خورشيد مناسب بود.
ايده طرح بر مبناي خلق مجموعه اي عظيم از “گلخانه ها” بود كه در زمين شيبدار بخش جنوبي، يعني جايي كه صخره قرار داشت، برپا مي گشت و بايد يك كلكتور خورشيدي و سيستم بانك گرمايي با ذخيره سازي 24 ساعته در آن مكان مهيا مي گشت. سطح شيبدار جبهه شمالي نيز بايد جهت مزرعه هايي پلكاني با نمايشهايي تنديس گونه آماده سازي مي گرديد.
گرچه، سايت كامل و بدون عيب و نقص نبود: شكل مخروطي آن در مقابل سيل و طوفان بسيار آسيب پذير بود، خاك مناسبي نداشت و زمين ناپايدار بود. اين مسايل تماماً توسط معماران، مهندسين و متخصصان باغباني در نظر گرفته شد، اما براي اجراي اين پروژه نسبت به ديگر نقاط برتري داشت، بنابراين انتخاب گرديد؛ در واقع موانع اصلي با همكاري و اشتياق گروه همكاران پروژه از سر راه برداشته شدند.

طراحي :
مفهوم كلي، خلق تجربه اي نو بود كه بايد بازديدكنندگان را با پيش بيني، شور و هيجان و شگفتي مواجه مي كرد - منظره سازي و معماري بايد اين تصور را بوجود مي آوردند.
دو نمونه محيط داخلي وجود داشت، يكي براي گياهان نواحي مرطوب استوايي و ديگري جهت پوشش گياهي آب و هواي گرم و معتدل؛ در تكميل اين دو، باغي بيروني با محيطي وسيع براي گياهان مناطق سردسير در نظر گرفته شد.
سازه هاي دروني كه تشكيل دهنده گلخانه هايي عظيم بودند،“بيوم” نامگذاري گرديدند كه در منطقه شيبدار جبهه جنوبي گودال رسي ساخته شدند تا جلوه اي طبيعي به گياهان ببخشند.
در ابتـدا تصميم بر آن شد كه دو بيـوم با ساختاري فلزي و شيشه اي ساخته شود و سازه سقف پايانه بين المللي واترلو در لندن به عنوان الگو براي آن دو انتخاب گرديد. بنابراين از طراح پايانه يعني دفتر معماري نيكولاس گريمشاو و همكاران در جهت تحقق اين تفكر، براي همكاري دعوت به عمل آمد.
وجود درختان سر به فلك كشيده، باعث جلوگيري از رسيدن نور طبيعي خورشيد به ديگر گياهان مي شد و اين باعث مي گرديد تا گياهان بخاطر برخورداري از نور خورشيد به صورت غير طبيعي رشد نمايند.
متخصصين سازه هاي فضايي پيشنهادي مناسب ارايه دادند: در قانون ژئودوزيك، اجزا در سطوحي صاف براي ايجاد فرمي منحني به يكديگر پيوند مي خورند. يك خط ژئودوزيك، كوتاهترين فاصله بين دو نقطه در سطحي منحني است و باعث ايجاد طرحي براي فرم آزاد و پابرجا مي شود.
صاحب تفكر گنبد ژئودوزيك، معمار آمريكايي، ريچارد باكمينستر فولر (Richard Buckminster Fuller) بود، كسي كه بزرگترين گنبد را در پاويون ايالات متحده در نمايشگاه جهاني (Expo) سال 1967 مونترآل كانادا با قطري معادل 250 فوت (76 متر) ايجاد كرد.
متخصصين سازه هاي فضايي مرو، دفتر معماري نيكولاس گريمشاو و همكاران و مهندسان سازه، آنتوني هانت و شركا با همكاري يكديگر بر روي نحوه تقاطع مجموعه اي از گنبدها كار كردند. آنها پي بردند كه شيشه بسيار سنگين، انعطاف ناپذير و خطرناك براي كاربردي اينچنيني است و همچنين دريافتند كه “اتيل تترا فلوئور اتيلن” (ETFE) كه فلوئور پليمري با ويژگيهاي كششي مناسب است، براي كاربرد در اين پروژه، راه حل خوبي است. به علاوه، مقاوم و سبك وزن است (وزني معادل يك درصد همان ابعاد شيشه دارد) و شفافيتي بالا براي عبور اشعه مـاوراءبنـفش دارد؛ETFE در مقـابل نور خـورشيد فـرسايش نمي يابد و خاصيت عايقي بهتري نسبت به شيشه داراست. همچنين قابل بازيافت بوده و نيز مقاومتي معادل چهارصد برابر وزن خود دارد.
گرچه در برابر ايجاد سوراخهاي سطحي حساس است، اما به سادگي با استفاده از نوارهاي ETFE مي توان آن را تعمـير نمود. ورقه هاي ETFE بيش از بيست سال در باغ وحش بورگرز هلند پابرجـا مانده است. تصمـيم بر ساخت گرفـته شد؛ بيوم ها بايد با ورقه هاي 3 يا 4 لايه اي ETFE پوشش مي يافتند.

بيوم ها :
هر بيوم شامل چهار گنبد است كه با كمانهايي فلزي در محل اتصال به يكديگر تقويت شده اند. شكل ايجاد شده، حداكثر اندازه و استحكام را با استفاده از حداقل فولاد و همخواني با محيط متفاوت گودال رسي فراهم مي كند. در كل، آنها بزرگترين گلخانه هاي جهان هستند.
بيوم بزرگتر – مربوط به پوشش گياهي مناطق مرطوب استوايي – سطحي معادل 170 هزار فوت مربع (15590 متر مربع) يا 8/3 جريب (55/1 هكتار) را پوشش مي دهد و 180 فوت (55 متر) ارتفاع، 330 فوت (100 متر) عرض و 660 فوت (200 متر) طول دارد.
بيوم مربوط به پوشش گياهي مناطق گرم و معتدل، 70 هزار فوت مربع (6540 مترمربع) يا 6/1 جريب (65/0 هكتار) مساحت دارد و 115 فوت (35 متر) ارتفاع، 213 فوت (65 متر) عرض و 440 فوت (135 متر) طول دارد.
شش ضلعي ها، پنج ضلعي ها و مثلث هايي كه پيـوند آنها تشكيل دهنده بيوم هاست، تماماً داراي ويژگيهاي منحصربفردي هستند كه اين ناشي از طبيعت غيرعادي سايت مي باشد.
گرما با فنهاي بزرگ گرمازا توسط آب گرم از دستگاههاي اصلي مولد گرماي زيرزميني تأمين مي گرديد. مسير، شدت، رطوبت و دماي هوا با نرم افزار كامپيوتري كنترل مي شد؛ همچنين اين نرم افزار، بازشوها را در بالا و پايين گنبدها كنترل مي كرد. هواي گرم به سمت بالا هدايت مي شد و هواي خنك تر از بخش پايين جايگزين آن مي گرديد.

ساختمان :
در ابتدا، جداره هاي گودال را كه بسيار ناپايدار بودند، با زاويه اي مناسب و ايمن برش دادند و لبه هايي تراس مانند ايجاد كردند. دو هزار تخته سنگ كه تعدادي از آنها 40 فوت (12 متر) طول داشتند به سمت جداره ها رانده شدند تا مجدداً مورد استفاده قرار گيرند و در آنجا ثابت گرديدند.
فونداسيونهاي بيوم ها در پايين و بالاي ديواره هاي گودال با 5/6 فوت (2 متر) عرض، 5 فوت (5/1 متر) ضخامت و 2800 فوت (858 متر) طول گسترانيده شدند.
بيوم ها با جرثقيلي تركيبي (ايستا و متحرك) و داربست برپا گشتند. داربستهاي 192 فوتي (5/58 متري) ساخته شدند كه بلندترين سازه داربستي جهان تا آن زمان بودند.
داربستها همچنين ركورد بزرگترين حجم سازه را با 9/6 ميليون فوت مكعب (195600 متر مكعب) شكستند. درصورتيكه اجزاء به دنبال يكديگر در خطي مستقيم قرار مي گرفتند، خطي به طول 230 مايل (370 كيلومتر) ايجاد مي كردند.
دو بيوم بوسيله لينك كه ساختماني با سقفي پوشيده از چمن است و تركيبي زيبا با مناظر اطراف خود پديد آورده، به يكديـگر متـصل شـده اند و اين احساس را بوجود مي آورند كه بيـوم ها از زمين روئيده اند.
گروه طراحي تمايل داشت كه فضايي سبز در مركز گودال ايجاد شود و مسيري براي بازديدكنندگان بوجود بيايد تا سايت دلپذيرتر جلوه گر گردد.
تغييرات در وضعيت طبيعي زمين با ايجاد فضاهايي صميمي مانند “وايلد كورن وال” و مجسمه هايي غير معمول كه داراي معناي خاصي مي باشند، ايجـاد شد و از وضعيت پيشـين گودال، تنها خاطره اي برجاي ماند. مسيرها و شيبراههاي پيچدار، تصاويري زيبا از منظره سازي توسكاني پيش چشم بازديدكنندگان پديد مي آورند.
فضاهاي معـماري، تنـها حدود يك چـهارم سـايت را به خود اختصاص مي دهند، بقيه سايت شامل بخشهايي است كه هريك مفهوم خاصي دارند و به ميـزان قـابل توجـهي از گيـاهان منطقه معتدل و تنـديس هاي طـراحي شـده توسط مشاورين كاربرد زمين پوشيده گرديده اند.

"